Polska koncepcja stworzenia własnej konstelacji satelitów przyspieszyła w 2021roku , dzięki uruchomieniu konkursu „Szafir”. Celem konkursu było przyznanie grantów na projekty badawcze i rozwojowe w obszarze obronności i bezpieczeństwa państwa. Szerszy kontekst programu „Rozwój nowoczesnych, przełomowych technologii służących bezpieczeństwu i obronności państwa” przyniósł finansowanie Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie na realizację 10 projektów naukowo-badawczych, z czego 6 z nich jest prowadzonych przez WAT[1]. Oprócz badania obszarów takich jak technologie optyczne w kryptologii kwantowej do ochrony danych oraz opracowywanie modularnej infrastruktury komputera kwantowego do specjalnych i wojskowych zastosowań, istnieje także projekt kompletnego satelitarnego systemu rozpoznania obrazowego dla Polski (ang. Polish ImAging SaTellites – PIAST). Inicjatywę rozpoczęto pod kierownictwem Instytutu Optoelektroniki WAT i Wydziału Inżynierii Lądowej i Geodezji WAT, a jej rezultaty ostatecznie odbierze Ministerstwo Obrony Narodowej[2].
Głównym celem projektu PIAST jest umieszczenie na orbicie okołoziemskiej trzech satelitów obserwacyjnych do 2024 roku[3]. W skład konsorcjum wchodzą, oprócz WAT, firmy Creotech Instruments, Centrum Badań Kosmicznych PAN, Scanway oraz Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa oraz PCO S.A. Zgodnie z komunikatem od Creotech, ważny kamień milowy osiągnięto w roku 2022, a w kwietniu ukończono pierwszy z czterech etapów projektu, czyli „System Requirements Review”. Pozostałe to „Preliminary Design Review”, „Critical Design Review” oraz „Flight Readiness Review”. W 2022 roku minister obrony narodowej, Mariusz Błaszczak, podpisał umowę na dostarczenie dwóch satelitów rozpoznawczych przez Airbus Defence & Space z Francji[4]. Przekazanie pełnej kontroli nad tymi satelitami ma nastąpić do 2027 roku, a dostęp do obrazowania będzie możliwy od momentu wejścia w życie kontraktu. Polsko-francuska konstelacja obejmuje także stację naziemną. Satelity pod polską flagą stanowią integralną część większej konstelacji, co pozwala na efektywną obróbkę danych.
W bieżącym roku doszło do zawarcia ważnej umowy między Polską Grupą Zbrojeniową (PGZ), Wojskowymi Zakładami Łączności Nr 1 (WZŁ-1) oraz spółką ICEYE Polska, przedstawicielem fińskiej firmy ICEYE[5]. Ich projekt zakłada rozwinięcie konstelacji satelitów radarowych z syntetyczną aperturą oraz stacjonarnymi i mobilnymi stacjami radiolokacyjnymi na potrzeby wojska. Ta inicjatywa, ogłoszona na targach MSPO 2023 w Kielcach, skupia się na kilku fazach rozwoju konstelacji obsługiwanej przez ICEEYE w integracji z naziemnymi komponentami. Zgodnie z zeszłorocznymi deklaracjami, pierwsza faza zakłada wystrzelenie od 2 do 4 satelitów w ciągu 18 miesięcy od podjęcia decyzji, co sugeruje potencjalną przyszłą liczbę satelitów[6]. ICEYE deklaruje również dostarczenie pełnej infrastruktury naziemnej dla MON, umożliwiając polskim operatorom kontrolę nad satelitami i danymi. Oznacza to, że w najbliższych latach Wojsko Polskie będzie dysponować 7-9 satelitami lub nawet więcej.
Polski pejzaż satelitarny zaistniał dzięki pierwszemu polskiemu satelicie o wymiarach 100×100×113 mm i masie nie przekraczającej 1,33 kg. PW-Sat, który powstał na Politechnice Warszawskiej, znalazł się na orbicie 13 lutego 2012 roku podczas pierwszego lotu rakiety Vega[7]. W porównaniu z projektem PIAST, który zakłada wyprodukowanie ważących około 10 kilogramów nanosatelitów, opartych na rozwiązaniach firmy Creotech (HyperSat) o wartości całego projektu wynoszącym 70 milionów złotych, można zauważyć rosnące tempo rozwoju tego sektora[8]. Satelity wykorzystywane przez wojsko mają być dostępne także dla celów cywilnych. Różne konstelacje satelitów oferują dywersyfikację rozwiązań. Francuskie satelity pozwalają na pozyskiwanie danych rozpoznawczych w zakresie obrazów z dokładnością do 30 cm[9]. Działanie w ramach większej konstelacji pozwala na pokrycie znacznie większego obszaru Ziemi, niż jest to możliwe w przypadku jednego państwa oraz synergie danych. Obecnie Polska korzysta z danych włoskich satelitów radarowych z konstelacji COSMO-SKyMed oraz COSMO-SkyMed drugiej generacji[10]. Jednak zmienne warunki atmosferyczne stanowią w tym wypadku znaczące wyzwanie. Każda konstelacja oferuje różny poziom odporności na zakłócenia informacyjne oraz nieczytelność danych z obrazu. Systemy satelitów radarowych, takie jak te opracowane przez ICEYE, wykorzystują radary z syntetyczną aperturą (ang. Synthetic Aperture Radar – SAR)[11]. Kluczową zaletą tej technologii jest zdolność do tworzenia obrazów niezależnie od warunków atmosferycznych, zachmurzenia i pory dnia. Systemy optyczne charakteryzują się rozdzielczością do 25 cm, a każdy z planowanych satelitów waży około 120 kg[12]. To oznacza, że istnieje możliwość wyboru różnych rozwiązań w zależności od potrzeb i dostępności danej konstelacji, zarówno dla celów wojskowych, jak i cywilnych.
Programy satelitów znacząco podnoszą zdolności obronne państwa. W pierwszej kolejności przekładają się na wzrost zdolności do wytwarzania i utrzymywania przewagi informacyjnej na poziomie strategicznym – co stanowi istotny walor odstraszający. Zdolność do wcześniejszego wykrycia manewrów pojedynczego związku taktycznego lub rozwinięcia do natarcia zgrupowania na szczeblu operacyjnym i zajęcia pozycji wyjściowych do natarcia stanowi nieodzowny element podsystemu wczesnego ostrzegania, czego dowodem są ostrzeżenia wydane przez rząd amerykański w związku z zagrożeniem otwartego konfliktu zbrojnego między Ukrainą i Rosją w 2022 roku. Zdjęcia satelitarne pełnią istotną funkcję w formułowaniu wniosków i wydawaniu oficjalnych komunikatów rządowych. Wysoka jakość wynikająca z dobrej rozdzielczości i odporności warunki atmosferyczne pozwala również realizować w sposób niezależny element polegający na identyfikacji celów i koordynacji naprowadzania środków rażenia do wykonania misji ogniowej. Równie nieodzowne jest potwierdzanie skuteczności ostrzału. Obecne programy modernizacyjne Wojska Polskiego rozwijają zdolności do pozahoryzontalnego rażenia celów oraz dominacji w powietrzu.
Miejmy nadzieję, że nowe konstelacje satelitów pozwolą na uzyskanie przewagi w zakresie ostrzału na daleki dystans oraz modnej obecnie sieciocentryczności na różnych poziomach walki. Nieodzowne zadanie Sił Zbrojnych RP to reagowanie na szeroko rozumiane zagrożenia. Osobnym, równie ciekawym aspektem będzie poszerzanie zdolności w obszarze współpracy cywilno-wojskowej (ang. Civil-Military Co-operation – CIMIC) oraz uczestnictwa sił zbrojnych w przeciwdziałaniu skutkom katastrof naturalnych lub realizacji zadań w trakcie stanu nadzwyczajnego. Zobaczymy, co w tym zakresie przyniesie przyszłość.
Źródła:
[1] Górska, D. 10 projektów dla WAT w konkursie „SZAFIR”. https://www.wojsko-polskie.pl/wat/articles/aktualnosci-w/10-projektow-dla-wat-w-konkursie-szafir/ [dostęp: 11.09.2023].
[2] Budowa polskiego satelity PIAST: osiągnięto pierwszy kamień milowy. https://geoforum.pl/news/32218/budowa-polskiego-satelity-piast-osiagnieto-pierwszy-kamien-milowy [dostęp: 11.09.2023].
[3] Projekt PIAST, czyli narodowe nanosatelity dla Wojska Polskiego. Rusza budowa. https://space24.pl/bezpieczenstwo/projekt-piast-czyli-narodowe-nanosatelity-dla-wojska-polskiego-rusza-budowa [dostęp: 11.09.2023].
[4] Satelity obserwacyjne wzmocnią zdolności rozpoznawcze Wojska Polskiego. https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/satelity-obserwacyjne-wzmocnia-zdolnosci-rozpoznawcze-wojska-polskiego [dostęp: 11.09.2023].
[5] Polskie wojsko będzie miało własne satelity. https://www.wnp.pl/przemysl-obronny/polskie-wojsko-bedzie-mialo-wlasne-satelity,748346.html [dostęp: 11.09.2023].
[6] ICEYE: radarowa oferta dla Wojska Polskiego. https://space24.pl/satelity/obserwacja-ziemi/iceye-radarowa-oferta-dla-wojska-polskiego [dostęp: 11.09.2023].
[7] Pasek, K., & Załuski, Ł. Pierwszy polski satelita. 13 lat temu roku rakieta Vega wyniosła na orbitę PW-Sat. https://www.national-geographic.pl/artykul/13-lutego-2012-roku-rakieta-vega-wyniosla-na-orbite-pierwszego-polskiego-satelite-pw-sat-230213085626 [dostęp: 11.09.2023].
[8] Polskie konsorcjum opracuje nanostelity dla wojska. https://przemyslprzyszlosci.gov.pl/polskie-konsorcjum-opracuje-nanostelity-dla-wojska/ [dostęp: 11.09.2023].
[9] Satelity obserwacyjne wzmocnią zdolności rozpoznawcze Wojska Polskiego. https://www.wojsko-polskie.pl/articles/tym-zyjemy-v/satelity-obserwacyjne-wzmocnia-zdolnosci-rozpoznawcze-wojska-polskiego/ [dostęp: 11.09.2023].
[10] Francuskie satelity – lekarstwem na ślepotę polskiej armii [ANALIZA]. https://space24.pl/satelity/obserwacja-ziemi/francuskie-satelity-lekarstwem-na-slepote-polskiej-armii-analiza [dostęp: 11.09.2023].
[11] ICEYE współpracuje z ukraińską armią. Czy polskie wojsko to miejsce dla nowych technologii? https://startup.pfr.pl/pl/aktualnosci/iceye-wspolpracuje-z-ukrainska-armia-wojsko-i-technologie/ [dostęp: 11.09.2023].
[12] Wyrwał, M. Polskie satelity wskazują Ukrainie rosyjskie cele. Polska pozostaje bezbronne. https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/polskie-satelity-wskazuja-ukrainie-rosyjskie-cele-polska-pozostaje-bezbronne/zs6mzb6 [dostęp: 11.09.2023].
Tekst powstał w ramach realizacji zadania publicznego zleconego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 r. „Bezpieczna Polska jutra – rozwój działań misyjnych Alioth Foundation”.
