Rząd RP zatwierdził nowelizację Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026. Zmiany mają na celu uelastycznienie programu i zapewnienie samorządom większej swobody w dostosowywaniu działań do lokalnych potrzeb i pojawiających się zagrożeń. Zmiana ta jest odpowiedzią na wnioski wyciągnięte z początkowej fazy wdrażania programu i odzwierciedla rosnące wyzwania w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego.
Rada Ministrów przyjęła zmiany w jednym z kluczowych dokumentów regulujących bezpieczeństwo publiczne w Polsce. Zaktualizowany Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej ma na celu zwiększenie elastyczności finansowej i rozszerzenie zakresu kwalifikowalnych projektów. Według Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji reforma ma na celu przyspieszenie inwestycji i poprawę zdolności reagowania kryzysowego.
Wcześniej liczba pojazdów i sprzętu określona w programie była traktowana jako sztywny limit, co często utrudniało efektywne wydatkowanie dostępnych środków. Zgodnie z nowymi przepisami, ilości te będą teraz stanowić cele orientacyjne, a nie sztywne limity. Oznacza to, że jeśli w budżecie pozostaną dodatkowe środki, samorządy będą mogły zakupić więcej sprzętu bez konieczności formalnej rewizji całego programu.
Nowelizacja umożliwia również realokację środków między różnymi obszarami programu. W praktyce oznacza to, że środki pierwotnie przeznaczone na projekty budowlane mogą teraz zostać przekierowane na zakup sprzętu, szkolenia lub inne pilne potrzeby. Ta elastyczność powinna pomóc samorządom i służbom w skuteczniejszym reagowaniu na zmieniające się warunki i priorytety regionalne.
Rozszerzono również zakres działań finansowanych w ramach programu. Oprócz tradycyjnych projektów infrastrukturalnych- takich jak budowa i modernizacja schronów czy obiektów logistycznych- rząd będzie teraz wspierał inicjatywy zapewniające ciągłość dostaw energii, paliwa, wody i żywności, a także utrzymanie sieci komunikacyjnych. Nowe przepisy przewidują również finansowanie specjalistycznych szkoleń, w tym dla operatorów dronów, oraz działań mających na celu ochronę dziedzictwa kulturowego i przeciwdziałanie dezinformacji.
W zaktualizowanym programie wyróżniono sześć głównych obszarów tematycznych:
- budowę i modernizację obiektów zbiorowej ochrony (schronów, miejsc doraźnego schronienia),
- zabezpieczenie logistyczne i zapewnienie ciągłości dostaw podstawowych dóbr,
- utrzymanie i rozwój podmiotów ochrony ludności (m.in. PSP, OSP, WOPR, GOPR),
- szkolenia, edukację i rozwój bazy szkoleniowej,
- rozwój systemów alarmowania, ostrzegania i komunikacji,
- utworzenie Korpusu Obrony Cywilnej, czyli krajowej rezerwy personalnej przeznaczonej do realizacji zadań obrony cywilnej.
Program obejmie również inwestycje w tzw. infrastrukturę „podwójnego zastosowania”- obiekty, które w normalnych okolicznościach służą celom cywilnym, ale w czasach kryzysu mogą być ponownie wykorzystywane do celów obronnych lub ratowniczych. To podejście odzwierciedla szerszą strategię rządu mającą na celu wzmocnienie odporności kraju i przygotowanie się na szeroki zakres potencjalnych zagrożeń, zarówno naturalnych, jak i militarnych.
Finansowanie i rola samorządów
Zaktualizowane przepisy wprowadzają również ściślejszy nadzór finansowy. Projekty o wartości powyżej 50 000 zł będą wymagały zatwierdzenia przez odpowiednie organy administracji publicznej, co ma na celu zapewnienie przejrzystości i zapobieganie nadużyciom środków publicznych.
Całkowity budżet Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026 wynosi 34 mld zł- w tym 16,7 mld zł w 2025 r. i 17,2 mld zł w 2026 r. Około 5 mld zł z tej kwoty trafi bezpośrednio do samorządów. Minister Finansów jest również uprawniony do przenoszenia środków finansowych pomiędzy działaniami budżetu państwa, aby zapewnić płynne finansowanie kluczowych przedsięwzięć.
W ramach priorytetów inwestycyjnych szczególny nacisk położono na modernizację i remonty schronów- zwłaszcza w regionach przygranicznych objętych programem „Tarcza Wschód”- oraz na rozwój infrastruktury wspierającej placówki medyczne, w tym budowę lądowisk ewakuacyjnych przy szpitalach. Kryteriami przyznawania wsparcia finansowego mają być m.in. posiadanie dokumentacji technicznej i aktualnych przeglądów obiektów.
Do tej pory podpisano tysiące umów z samorządami i instytucjami publicznymi w całym kraju. Jednak wczesne wdrożenie wykazało, że pierwotne szacunki dotyczące sprzętu i zaopatrzenia były niższe od rzeczywistych potrzeb, co skłoniło do podjęcia decyzji o rewizji programu.
Nowelizacja ta nie tylko aktualizacją techniczną, ale także sygnałem szerszej zmiany w podejściu Polski do bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego. Rząd podkreśla, że kolejne etapy programu będą koncentrować się nie tylko na infrastrukturze i sprzęcie, ale także na rozwijaniu umiejętności, wzmacnianiu współpracy instytucjonalnej i podnoszeniu świadomości społecznej w zakresie reagowania na sytuacje kryzysowe.
Zdjęcie: gov.pl
Tekst powstał w ramach realizacji zadania publicznego zleconego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 r. „Bezpieczna Polska jutra – rozwój działań misyjnych Alioth Foundation”.
