Kolejna edycja ćwiczenia NATO „Northern Coasts 2023” na obszarze Bałtyku rozpoczęła się 9 września 2023 roku i w założeniu ma potrwać dwa tygodnie[1]. Stanowi ważny element kształtowania i doskonalenia kolektywnej obrony pomiędzy Państwami sojuszniczymi. W ćwiczeniu biorą udział: Belgia, Holandia, Dania, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Francja, Kanada, Włochy, USA oraz nowi członkowie NATO – Finlandia i Szwecja[2]. Nabywanie i wymiana doświadczeń we współpracy międzynarodowej stanowi szczególnie ważne ogniwo zwiększonej obecności NATO na wschodniej flance, zapoczątkowane szczytem w Warszawie w 2016 roku[3]. Obok obecności batalionowych grup bojowych na geograficznej lądowej granicy sojuszu, istotnym elementem jest zwiększanie świadomości sytuacyjnej, interoperacyjności i zdolności do szybkiego reagowania także na morzu i w przestrzeni powietrznej. Szczyt NATO w Madrycie skutkował zwiększeniem obecności sił lądowych z poziomu batalionu do brygady, ale stanowił kamień milowy do członkostwa Szwecji i Finlandii – państw o dużej linii brzegowej, poszerzając możliwości współpracy na Morzu Bałtyckim[4].
W tegorocznym ćwiczeniu bierze udział ponad trzy tysiące żołnierzy z 14 państw, prawie 30 okrętów i 20 samolotów[5]. Punkt dowodzenia znajduje się w Rostocku. Podczas manewrów przewidziana jest realizacja kilka scenariuszy[6]. Główny wątek zakłada narastającą sytuację kryzysową na Bałtyku podsycaną działalnością grup dywersyjnych i ostatecznie skutkującą otwartą napaścią na jedno z państw sojuszniczych. Szczególnie ważnym dla wschodniej flanki NATO są takie elementy jak: lądowanie wojsk w krajach bałtyckich lub ataki na infrastrukturę krytyczną na morzu, w tym rozbrajanie podmorskich improwizowanych ładunków wybuchowych. Innym ważnym scenariuszem jest eskalowanie napięć poprzez blokadę obiektu handlowego celem stworzenia okazji do ataku na okręty sojuszu. Uzyskanie nietransparentnego medialnie incydentu może decydować o początkowej przewadze informacyjnej strony prowokującej i określonych korzyściach politycznych lub militarnych. Może także skutkować zwiększaniem napięć i uzyskaniem pretekstu do szerszej odpowiedzi zbrojnej. Punktem kulminacyjnym jest scenariusz „realistycznego” otwartego ataku na jedno z państw członkowskich i reakcje odpowiednich jednostek manewrowych. W skład Sił Odpowiedzi NATO (ang. NATO Responce Force – NRF) wchodzą komponenty zdolne do działań morskich i projektowane są na reakcję 5-30 dni. Komponent szpicy (określany mianem „spearhead”) ma posiadać zdolność do reakcji w ciągu 2-7 dni[7].
Warto zaznaczyć rosnącą rolę Polski w udziale w ćwiczeniach. Od lipca bieżącego roku na czele sztabu, dowodząc sojuszniczą grupą SNMCMG1 został oddelegowany polski dowódca – komandor podporucznik Piotr Bartosiewicz. W ramach grupy nasz kraj wysyła do zespołu trzy okręty: jednostkę dowodzenia ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki” i dwa trałowce – ORP „Drużno” i ORP „Hańcza”. Chociaż polski dowódca pełnił adekwatną rolę również w roku 2021 i 2022, to udział polskich okrętów nastąpił po 6 letniej przerwie po uzyskaniu odpowiedniej certyfikacji[8]. Zadaniem zespołu okrętowego jest utrzymanie bezpieczeństwa żeglugi morskiej poprzez poszukiwanie, wykrywanie i niszczenie niebezpiecznych obiektów podwodnych. Zespoły okrętowe tego typu należą do najbardziej efektywnych elementów NRF. W trakcie ćwiczenia „Northern Coasts 2023” pod polskim dowództwem znajdują się trzy grupy okrętów[9]. Wykonają one między innymi misję torowania drogi desantowi na pokładzie USS „Mesa Verde” (gdzie znajduje się ponad 500 marines z 26 Morskiej Jednostki Ekspedycyjnej)[10]. Innym ciekawym aspektem jest operacja bojowa historyczna operacja usuwania amiunicji (ang. Historical Ordnance Disposal Operation – HODOPS)[11]. Polega ona na poszukiwaniu i neutralizacji niebezpiecznych pozostałości z czasów II wojny światowej.
Szczególnie ważnym dla bezpieczeństwa w regionie jest udział Finlandii i Szwecji w przygotowaniach do realizacji zadań jako członek NATO pomimo ich wcześniejszego udziału w ćwiczeniach[12]. Dwie podstawowe konsekwencje poszerzenia terytorium Sojuszu wiążą się z bardzo dużą granicą lądową w Finlandii oraz szeroką linią brzegową na obszarze Morza Bałtyckiego, co niesie ze sobą duże wyzwania. Sprawna integracja potencjału wojskowego obu nowych członków stanowi kamień milowy dla NATO do osiągnięcia kontroli wód terytorialnych, co zapewni adekwatne bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo akwenu jest warunkiem koniecznym dla prowadzenia skutecznej obrony kolektywnej i wsparcia państw od strony morza. Należy pamiętać, że nowi członkowie to nie tylko korzyści, ale i wyzwania wynikające z zasady wzajemności w stosunkach międzynarodowych oraz zasady „pacta sunt servanda” w stosunkach międzynarodowych, aby każdy obywatel państw sojuszniczych czuł się równie bezpiecznie. Dlatego zgodnie z stwierdzeniem admirała Stephana Haischa ćwiczenie „będzie tak realistyczne, jak tylko możliwe”[13]. Pod niemieckim dowództwem nad całym ćwiczeniem znajdują się między innymi fiński niszczyciel min „Vahterpää” lub nowoczesna szwedzka korweta „Nyköping”. W grupie SNMCMG1 pod polskim dowództwem trenowane są wspólnie ze szwedzkimi okrętami sposoby wykrywania i usuwania min. Zidentyfikowanym zagrożeniem szczególnie istotnym dla rozwoju współpracy z północnymi partnerami są okręty podwodne i ich zdolności do sabotażu oraz blokowania morskich szlaków handlowych[14]. Flota szwedzka, licząca ponad 350 okrętów, praktycznie nie posiada obecnie na służbie łodzi podwodnych, podczas gdy fińska, licząca ponad 250 okrętów, ma około 5 podwodnych[15]. Chociaż nowi partnerzy NATO brali udział w różnych ćwiczeniach, obecnie otworzył się nowy rozdział w procesie budowy bezpieczeństwa na Morzu Bałtyckim i kształtowania nowych zdolności.
Źródła:
[1] Mohr, M. Northern Coasts 2023: As realistic as possible. https://www.bundeswehr.de/en/organization/navy/news/northern-coasts-2023-departure-5679014 [dostęp: 13.09.2023].
[2] NATO navies hold annual Northern Coasts collective defence exercise in the Baltic Sea. https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_218241.htm [dostęp: 13.09.2023].
[3] NATO’s military presence in the east of the Alliance. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_136388.htm [dostęp: 13.09.2023].
[4] Ibidem. [dostęp: 13.09.2023].
[5] Rozpoczęły się manewry „Northern Coasts 2023”. To wyraźny sygnał dla Rosji. https://www.pap.pl/aktualnosci/rozpoczely-sie-manewry-northern-coasts-2023-wyrazny-sygnal-dla-rosji [dostęp: 13.09.2023].
[6] „Northern Coasts” – trzy grupy okrętów pod polskim dowództwem. https://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/40340?t=-Northern-Coasts-trzy-grupy-okretow-pod-polskim-dowodztwem [dostęp: 13.09.2023].
[7] Mizokami, K. NATO Is Expanding Its Quick-Reaction Force to Over 300,000 Troops. https://www.popularmechanics.com/military/weapons/a40438247/nato-expanding-quick-reaction-force-sevenfold/ [dostęp: 13.09.2023].
[8] Polacy ponownie na czele natowskiego zespołu okrętów. https://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/39889?t=Polacy-ponownie-na-czele-natowskiego-zespolu-okretow [dostęp: 13.09.2023].
[9] Trzy grupy okrętów pod polskim dowództwem- Northern Coasts” . https://polska-morska.pl/2023/09/13/trzy-grupy-okretow-pod-polskim-dowodztwem-northern-coasts/ [dostęp: 13.09.2023].
[10] Ibidem. [dostęp: 13.09.2023].
[11] NATO szuka min. https://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/40054?t=NATO-szuka-min [dostęp: 13.09.2023].
[12] ORP Kormoran na ćwiczeniach Northern Coasts 2021. https://zbiam.pl/orp-kormoran-na-cwiczeniach-northern-coasts-2021/ [dostęp: 13.09.2023].
[13] Trzy grupy okrętów pod polskim dowództwem- Northern Coasts”. https://polska-morska.pl/2023/09/13/trzy-grupy-okretow-pod-polskim-dowodztwem-northern-coasts/ [dostęp: 13.09.2023].
[14] Northern Coasts: Germany’s invite to Baltic Sea exercices. https://www.bundeswehr.de/en/organization/navy/news/northern-coasts-germany-baltic-sea-exercice [dostęp: 13.09.2023].
[15] Largest Navies in the World 2023. https://wisevoter.com/country-rankings/largest-navies-in-the-world [dostęp: 13.09.2023].
Tekst powstał w ramach realizacji zadania publicznego zleconego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 r. „Bezpieczna Polska jutra – rozwój działań misyjnych Alioth Foundation”.
