Wydatki oraz inwestycje w sektor militarny stanowią jeden z priorytetów podczas planowania budżetu państwa na dany rok kalendarzowy. W dniu 24 sierpnia 2023 roku Rada Ministrów przyjęła wstępny projekt ustawy budżetowej na 2024 rok. Rząd, który niedawno podał się do dymisji, za najważniejsze w budżecie uznał wydatki na: bezpieczeństwo militarne, programy społeczne i ochrona zdrowia Polaków1. Określono w nim, że w skali roku całościowe dochody mają wynieść 683,6 mld PLN, zaś przewidywane wydatki 848,3 mld PLN, szacując jednocześnie deficyt na 164,8 mld PLN2.

Wydatki i inwestycje w szeroko rozumianą obronność państwa planuje się na około 4% PKB3. W 2024 roku dochód budżetu łącznie ze środkami pozyskanymi z Unii Europejskiej prognozowany jest na 3778 mld PLN. Szczegółowe plany wydatków zostały podane w części „Obrona narodowa” i podzielone na kilka części4. Co więcej, w rezerwie celowej zabezpieczono środki na realizację programu wieloletniego „Wyposażenie Sił Zbrojnych RP w czołgi” w wysokości 4,8 mld PLN. Środki te zostaną przekazane do Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych (FWSZ). Ponadto, ze środków FWSZ na cele związane z obronnością zaplanowano wydatki na kwotę do około 40 mld PLN.

Wszystkie skonkretyzowane inwestycje będą kosztowały podatników 158 mld PLN5. Projekt ustawy budżetowej został przez Radę Ministrów przyjęty 26 września 2023 roku6.

Zaplanowane na 2024 rok wydatki na obronność zostały zwiększone. Dla porównania, w ubiegłym dziesięcioleciu wydatki te kształtowały się następująco: w 2023 roku przeznaczono 97,4 mld PLN (3% PKB)7, w 2022 roku – 73,6 mld PLN (2,4% PKB)8, w 2021 roku – 57,7 mld PLN (2,2% PKB)9, w 2020 roku – 49 mld PLN (2,4% PKB)10, w 2019 roku – 44,7 mld PLN (2,2% PKB)11, w 2018 roku – 41,1 mld PLN (2%)12, w 2017 roku – 37,7 mld PLN (1,9% PKB)13, w 2016 roku – 35,9 mld PLN (1,99% PKB)14, w 2015 roku – 38,4 mld PLN (1,95% PKB)15, natomiast w 2014 roku – 32,04 mld PLN (1,9% PKB)16. Jak widać, mamy do czynienia z nieustanną tendencją wzrostową i coraz większymi wydatkami na obronność.

Jednym z efektów napaści Rosji na Ukrainę w 2022 roku jest wzrost wydatków przeznaczonych w 2023 roku na zbrojenia przez większość państw członkowskich NATO. Szczególnie zauważalny jest on u państwach frontowych, czyli tych, które graniczą lub znajdują się w pobliżu Rosji. Według danych udostępnionych przez NATO, jedynie 11 państw członkowskich przeznacza na obronność wymagane 2% PKB. Liderem pod tym względem jest Polska, która w 2023 roku wygospodarowała na ten cel 3% PKB, a w 2024 roku planuje wydać aż 4%. Drugie miejsce zajmują Stany Zjednoczone z wynikiem 3,49% PKB. Jedynym krajem poza wymienionymi, który przeznacza na obronność powyżej 3% PKB jest Grecja. Na liście 11 wiodących państw członkowskich Sojuszu, które spełniają wymóg przeznaczania co najmniej 2% PKB na cele obronne znajdują się jeszcze: Estonia, Litwa, Finlandia, Rumunia, Węgry, Łotwa, Wielka Brytania i Słowacja. Większość z nich to kraje wschodniej flanki NATO, najbardziej zagrożonej imperialną polityką Federacji Rosyjskiej. Spośród krajów, które nie realizują wymogów Sojuszu najbliżej ich spełnienia znajduje się Francja (1,9% PKB), zaraz za nią Czarnogóra (1,87%), Macedonia Północna (1,87%) oraz Bułgaria (1,84%). Wyraźnie gorzej w zestawieniu wypadają Niemcy (1,57%) i Włochy (1,46%). Stawkę zamykają zaś Luksemburg (0,72%), Belgia (1,13%) i Hiszpania (1,26%)17.

Warto zauważyć, że Ukraina, która toczy pełnowymiarową wojnę z Rosją, przeznaczyła na wydatki obronne w 2023 roku kolosalną wartość swojego PKB. Oszacowano je na aż 43%, co oznacza około 30 mld USD18. Należy podkreślić, że do budżetu Ukrainy najprawdopodobniej nie wliczono w żadnej formie nieodpłatnego wsparcia wojskowego świadczonego przez sojuszników (poza wyposażeniem i materiałami wojennymi), również w postaci organizowanych szkoleń oraz donacji pieniężnych na ich sfinansowanie.

Wykaz źródeł:

1 Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, Rada Ministrów przyjęła projekt budżetu na 2024 rok, online – https://www.gov.pl/web/finanse/rada-ministrow-przyjela-projekt-budzetu-na-2024-rok [dostęp: 9.11.2023].

2 T. Dmitruk, Do 158 mld PLN na obronność w 2024 roku, online – https://dziennikzbrojny.pl/aktualnosci/news,1,11884,aktualnosci-z-polski,do-158-mld-pln-na-obronnosc-w-2024-roku [dostęp: 9.11.2023].

3 Produkt krajowy brutto (PKB) (ang. Gross Domestic Product – GDP) – jeden z podstawowych mierników efektów pracy społeczeństwa danego kraju stosowany w rachunkach narodowych. Produkt krajowy brutto opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych przez narodowe i zagraniczne czynniki produkcji na terenie danego państwa w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku), vide: M. Taylor, G. Mankiw, Makroekonomia, PWE, Warszawa 2009, s. 30, 32.

4 Serwis Samorządowy PAP, Ustawa budżetowa na rok 2024, online – https://samorzad.pap.pl/sites/default/files/2023-08/projekt%20ustawy%20budżetowej%20na%20rok%202024.pdf [dostęp: 9.11.2023].

5 T. Dmitruk, Do 158 mld PLN na obronność w 2024 rokuop. cit.

6 Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, Projekt przekazany do Sejmu RP, online – https://www.gov.pl/web/finanse/projekt-przekazany-do-sejmu-rp3 [dostęp: 9.11.2023]

7 Nowa Technika Wojskowa, Budżet obronny Polski na 2023 rok, online – https://portalmilitarny.pl/artykuly/nowa-technika-wojskowa/budzet-obronny-polski-na-2023-rok/ [dostęp: 15.11.2023].

8 Dziennik Zbrojny, 2,4% PKB na obronność Polski w 2022 roku, online – https://dziennikzbrojny.pl/aktualnosci/news,1,11823,aktualnosci-z-polski,24-pkb-na-obronnosc-polski-w-2022-roku [dostęp: 15.11.2023].

9 Dziennik Zbrojny, Wykonanie budżetu obronnego w 2021 roku, online – https://dziennikzbrojny.pl/artykuly/art,2,4,11651,armie-swiata,wojsko-polskie,wykonanie-budzetu-obronnego-w-2021-roku [dostęp: 15.11.2023].

10 Dziennik Gazeta Prawna, Wydatki obronne Polski w 2020 roku. MON podaje dane, online – https://finanse.gazetaprawna.pl/artykuly/8053020,wydatki-obronne-polski-2020-rok-pkb.html [dostęp: 15.11.2023].

11 R. Lisiecki, Prawie 44,7 mld zł na obronność w 2019 r., online – https://defence24.pl/legislacja/prawie-447-mld-zl-na-obronnosc-w-2019-r [dostęp: 15.11.2023].

12 R. Lisiecki, Polski budżet obronny według NATO – 2,05 proc. PKB w 2018 r. i 1,89 proc. PKB w 2017 r. [ANALIZA], online – https://defence24.pl/polityka-obronna/polski-budzet-obronny-wedlug-nato205-proc-pkb-w-2018-r-i-189-proc-pkb-w-2017-r-analiza [dostęp: 15.11.2023].

13 Ibidem.

14 Defence24, MON: 1,99% PKB na obronę w 2016 roku. Wkrótce więcej pieniędzy dla armii?, online – https://defence24.pl/mon-199-pkb-na-obrone-w-2016-roku-wkrotce-wiecej-pieniedzy-dla-armii [dostęp: 15.11.2023].

15 Money.pl, Wydatki na armię wzrosną do 2 proc PKB. Prezydent podpisał ustawę, online – https://www.money.pl/gospodarka/unia-europejska/wiadomosci/artykul/wydatki-na-armie-wzrosna-do-2-proc-pkb,24,0,1864984.html [dostęp: 15.11.2023].

16 M. Dura, Budżet MON w 2014 r. Programy modernizacyjne zagrożone?, online – https://defence24.pl/sily-zbrojne/budzet-mon-w-2014-r-programy-modernizacyjne-zagrozone [dostęp: 15.11.2023].

17  WszystkoCoNajważniejsze, Polska liderem NATO w wydatkach na obronność, online – https://wszystkoconajwazniejsze.pl/pepites/polska-liderem-nato-w-wydatkach-na-obronnosc/ [dostęp: 15.11.2023].

18 A. Wilk, P. Żochowski, 43% budżetu Ukrainy na obronę. 253. dzień wojny, online – https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-11-04/43-budzetu-ukrainy-na-obrone-253-dzien-wojny [dostęp: 15.11.2023].

Fot.: Plann, How to earn money?, online – https://www.plannthat.com/how-to-earn-money-and-monetize-content-on-instagram/ [dostęp: 1.12.2023].

Tekst powstał w ramach realizacji zadania publicznego zleconego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 r. „Bezpieczna Polska jutra – rozwój działań misyjnych Alioth Foundation”.