Tajwan, położony w Azji Wschodniej, na Oceanie Spokojnym, oddzielony jest od Chińskiej Republiki Ludowej Cieśniną Tajwańską. Na północy graniczy z Morzem Wschodniochińskim, a na południu z Morzem Południowochińskim[1]. Niegdyś znany jako Formoza, Tajwan zamieszkuje ponad 23 miliony mieszkańców, a jego powierzchnia wynosi około 36,2 tys. km². Terytorium obejmuje wyspę Tajwan, archipelag Peskadorów oraz wyspy Matsu, Kinmen i Wuqiu[2].

Ze względu na swoje strategiczne położenie i burzliwą historię, Tajwan od dawna znajduje się w obszarze zainteresowań swoich sąsiadów. Współczesne napięcia między Chinami a Tajwanem zyskały na znaczeniu w wyniku wydarzeń XX wieku, a dokładniej wojny domowej w Chinach, która toczyła się w latach 1927 – 1949, między Komunistyczną Partią Chin a Narodową Partią Chin. Po zwycięstwie komunistów w 1949 roku Mao Zedong proklamował Chińską Republikę Ludową ze stolicą w Pekinie. Zaś przywódca drugiego bloku Czang Kaj-szek wycofał się wraz z dwoma milionami zwolenników na Tajwan, ustanawiając w Tajpej tymczasową stolicę Republiki Chińskiej. Obie strony rościły sobie prawa do reprezentowania Chin, co stało się zarzewiem konfliktu[3].

Początkowo Tajwan uznawany był międzynarodowo jako reprezentant Republiki Chińskiej. Utracił to poparcie w latach 70, kiedy to kolejne państwa odsuwały się od Tajpej i przyjmowały Pekin jako jedyne przedstawicielstwo Chin. Pekin sprzeciwiał się koncepcji „dwóch Chin” lub całkowitego odłączenia Tajwanu. Dążył do ponownego zjednoczenia terytorium. Tymczasem Tajwan rozwijał się jako de facto niezależne państwo, z demokratycznym systemem politycznym i silną gospodarką[4].

Napięcie między Chinami a Tajwanem opiera się o głęboko zakorzeniony sinocentryzm. Przejawia się on w przekonaniu, iż Chińczykami rządzić powinni Chińczycy. W innym przypadku Chińczycy mają tracić swoją chińskość[5]. Formalnie Tajwan zamieszkiwany jest przez dwie grupy etniczne, Chińczyków Han (97,7%) oraz Aborygenów tajwańskich (2,3%)[6].

Obecnie Chiny prowadzą największą od dziesięcioleci operację morską w regionie. Jak poinformował rzecznik tajwańskiego ministerstwa obrony Sun Li-fang, we wtorek 10 grudnia, liczba chińskich okrętów wojennych oraz jednostek straży przybrzeżnej operujących w rejonie Tajwanu osiągnęła najwyższy poziom od czasu manewrów chińskiej armii przeprowadzonych w 1996 roku[7]. Około 90 chińskich okrętów wojennych zostało rozmieszczonych w pobliżu wód terytorialnych Tajwanu oraz w okolicach południowych wysp należących do Japonii[8].

Według tajwańskiego Ministerstwa Obrony, chińska marynarka wojenna dąży do utworzenia dwóch linii strategicznych na Pacyfiku: jednej na wschodnim krańcu tajwańskiej Strefy Identyfikacji Obrony Powietrznej i drugiej dalej na otwartym oceanie[9]. Te działania mogłyby zagrozić przetrwaniu Tajwanu w przypadku chińskiej inwazji, potencjalnie blokując dostęp morski siłom zewnętrznym. Władze Tajwanu poinformowały również, że Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza wyznaczyła siedem stref zastrzeżonej przestrzeni powietrznej na wschód od prowincji Zhejiang i Fujian[10].

Chińskie manewry wojskowe wokół Tajwanu były najprawdopodobniej odpowiedzią na podróż prezydenta Tajwanu, Lai Ching-te, po południowym Pacyfiku, w tym nieoficjalne przystanki w Stanach Zjednoczonych. Lai, znany ze swojego poparcia dla suwerenności Tajwanu, spotkał się z ostrą krytyką Pekinu, który nazwał go „separatystą”. Jego wizyta zbiegła się w czasie z zatwierdzeniem przez USA nowej sprzedaży broni dla Tajwanu (29 listopada Departament Stanu USA zatwierdził sprzedaż Tajwanowi części zamiennych i podzespołów do myśliwców F-16 oraz systemów radarowych), co skłoniło Chiny do zapowiedzi „silnych środków zaradczych”[11].

Podobna sytuacja miała miejsce podczas chińskich ćwiczeń wojskowych „Wspólny Miecz-2024A” i „Joint-Sword-2024B”, które były odpowiedzią na działania Tajwanu, w tym wypowiedzi jego przywódcy podkreślające niezależność Tajwanu. Manewry te odzwierciedlały rosnące napięcia w regionie oraz determinację Pekinu w kwestii utrzymania swoich roszczeń wobec Tajwanu[12].

Sytuacja w regionie wciąż budzi niepokój, a ostatnie wydarzenia świadczą o dalszym zaostrzeniu relacji między Chinami a Tajwanem. Zwiększona aktywność militarna Pekinu oraz odpowiedzi ze strony Tajpej wskazują na utrzymujące się napięcia.

Tekst powstał w ramach realizacji zadania publicznego zleconego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 r. „Bezpieczna Polska jutra – rozwój działań misyjnych Alioth Foundation”.

Bibliografia:

[1] M. Michałek, Tvn24.pl „Tajwan i Chiny – o co chodzi? Czy Tajwan to państwo i dlaczego jest taki ważny. Odpowiadamy” [online].

[2] Biuro Polskie w Tajpej, poland.tw, Informator ekonomiczny [online].

[3] Historia.dorzeczy.pl, „Tajwan, Republika Chińska. Jak doszło do podziału Chin? Które Chiny są prawdziwe”? [online].

[4] Ibidem.

[5] Biuro Polskie w Tajpej, poland.tw, Informator ekonomiczny [online].

[6] T. Jurczyk „Polityka Chińskiej Republiki Ludowej ery Deng Xiaopinga wobec Tajwanu” [online].

[7] K. Pawliszak, Gospodarkamorska.pl „Tajwan: największa liczba chińskich okrętów w okolicy od dekad” [online].

[8] M. Górski Defence24.pl „Tajwan w gotowości. Kolejne bezprecedensowe ćwiczenia Chin [OPINIA]” [online].

[9] Y. Lee, B. Blanchard Reuters.com „China sends largest naval fleet in decades to region, threat level severe, Taiwan says” [online].

[10] Defence24.pl „Tajwan w stanie wysokiej gotowości” [online].

[11] W. Chang, S. McCarthy, N. Gan, Edition.cnn.com „China’s maritime movements around Taiwan are largest in decades, Taipei says” [online].

[12] Ibidem.