Technologie wojskowe, które tradycyjnie kojarzą się z obronnością i zdolnościami bojowymi, odgrywają kluczową rolę nie tylko na polu walki, ale również w kształtowaniu współczesnego społeczeństwa. Ich wpływ wykracza daleko poza potrzeby militarne, przyczyniając się do postępu technologicznego wykorzystywanego w takich dziedzinach jak transport, komunikacja czy medycyna[1].

Rozwiązania pierwotnie opracowane na potrzeby wojska, dzięki znaczącym inwestycjom w badania i rozwój, coraz częściej znajdują zastosowanie w codziennym życiu. Technologie dual-use, takie jak systemy nawigacji satelitarnej czy bezzałogowe statki powietrzne, rewolucjonizują wiele obszarów cywilnych, wspierając rozwój społeczeństw i ich infrastruktury[2]. Przykładem wykorzystania wojskowych innowacji w życiu codziennym jest system GPS (Global Positioning System). Opracowany w latach 70. XX wieku przez Departament Obrony USA jako narzędzie nawigacyjne dla wojska, GPS początkowo służył do precyzyjnego określania pozycji w czasie działań militarnych[3]. Wraz z rozwojem technologii jego funkcjonalność została zaadaptowana do szerokiego spektrum zastosowań cywilnych. Technologia ta zrewolucjonizowała zarządzanie transportem i logistyką, umożliwiając śledzenie pojazdów w czasie rzeczywistym oraz optymalizację tras w oparciu o dane o ruchu drogowym i warunkach pogodowych. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogły znacznie zwiększyć efektywność operacyjną, jednocześnie redukując koszty i czas dostaw.

Technologia laserowa LiDAR (Light Detection and Ranging), pierwotnie rozwijana na potrzeby wojska, szybko znalazła zastosowanie w sektorze cywilnym. LiDAR był początkowo wykorzystywany do mapowania pola walki oraz detekcji ukrytych obiektów, takich jak miny lądowe czy pojazdy przeciwnika[4]. W sektorze cywilnym znalazła zastosowanie w archeologii, gdzie umożliwia odkrywanie ukrytych struktur bez prowadzenia wykopalisk, oraz w rolnictwie, wspierając monitorowanie stanu upraw i analizę gleby[5]. LiDAR jest także kluczowy w urbanistyce, gdzie pozwala na tworzenie trójwymiarowych modeli miast, oraz w autonomicznych pojazdach, zapewniając nawigację i detekcję przeszkód, zwiększając bezpieczeństwo i precyzję ruchu[6].

Bezzałogowe statki powietrzne (UAV) to kolejna technologia wojskowa, która znalazła zastosowanie w sektorze cywilnym. Drony pierwotnie rozwijane były w połowie XX wieku jako narzędzia do misji rozpoznawczych i wywiadowczych, służyły wojsku do monitorowania działań przeciwnika, eliminując ryzyko dla personelu operacyjnego. Z czasem ich zastosowanie rozszerzyło się na operacje bojowe, logistyczne i ratownicze, co uczyniło je elementem nowoczesnych sił zbrojnych[7].

Przejście dronów do sektora cywilnego przyniosło wiele innowacyjnych rozwiązań. W rolnictwie są one używane do monitorowania upraw, analizy stanu gleby i precyzyjnego opryskiwania pól, co znacząco poprawia efektywność produkcji rolnej[8]. W branży budowlanej i geodezyjnej drony rewolucjonizują procesy pomiarowe, umożliwiając szybkie tworzenie ortofotomap i inspekcję trudno dostępnych konstrukcji. Drony zyskały także popularność w logistyce, gdzie firmy testują ich wykorzystanie w dostawach na krótkie dystanse, szczególnie w trudno dostępnych obszarach[9].

W kontekście zastosowań dronów w rolnictwie i archeologii warto wspomnieć o projekcie realizowanym przez Alioth Group we współpracy z TUATARA i Politechniką Warszawską. Celem tego projektu jest stworzenie zaawansowanego narzędzia opartego na sztucznej inteligencji, które umożliwi analizę zdjęć z dronów, satelitów i samolotów. Technologia ta znajdzie zastosowanie w monitorowaniu stanu upraw, prognozowaniu plonów oraz automatycznym wykrywaniu wyróżników archeologicznych na zdjęciach lotniczych.

Przy omawianiu zastosowania cywilnego inwestycji wojskowych warto również omówić przykład hełmów wyposażonych w systemy wyświetlaczy przeziernych (HUD, Head-Up Display). Początkowo zostały one opracowane na potrzeby pilotów myśliwców, takich jak F-35 i pozwalały na wyświetlanie kluczowych danych lotniczych bez konieczności odrywania wzroku od otoczenia, co znacząco zwiększało bezpieczeństwo i efektywność misji bojowych[10]. Technologia ta znalazła zastosowanie w lotnictwie cywilnym, gdzie pomaga pilotom w monitorowaniu istotnych parametrów lotu[11]. Obecnie systemy HUD zostały zaadaptowane także w motoryzacji. W samochodach marek takich jak BMW czy Audi wyświetlacze przezierne pokazują kierowcom dane o prędkości, wskazówki nawigacyjne czy ostrzeżenia o zagrożeniach bezpośrednio na przedniej szybie.

Elektroniczny system sterowania lotem, znany jako fly-by-wire, jest kolejnym przykładem technologii wojskowej, która znalazła szerokie zastosowanie w lotnictwie cywilnym. Pierwotnie opracowany dla myśliwców, takich jak F-16, system ten zastąpił tradycyjne mechaniczne połączenia między sterami a powierzchniami sterowymi, wykorzystując sygnały elektryczne do przekazywania poleceń pilota. Takie rozwiązanie pozwalało na znaczną poprawę precyzji sterowania oraz zwiększenie niezawodności, co było kluczowe w dynamicznych warunkach bojowych[12].

Wprowadzenie technologii fly-by-wire do lotnictwa cywilnego, między innymi w samolotach pasażerskich Airbus A320, znacząco podniosło poziom bezpieczeństwa lotów. System ten umożliwia precyzyjne sterowanie maszyną oraz wprowadza ochronę obwiedni lotu, zapobiegając wykonywaniu manewrów przekraczających dopuszczalne parametry. Dodatkowo, dzięki eliminacji skomplikowanych mechanizmów sterowania, technologia ta pozwoliła na redukcję masy samolotów, co przyczyniło się do zwiększenia efektywności operacyjnej i obniżenia kosztów eksploatacji[13].

Inwestycje wojskowe stanowią fundament postępu technologicznego, który w sposób bezpośredni wpływa na rozwój cywilnych innowacji. Technologie takie jak GPS, drony, LiDAR czy HUD pokazują, jak zaawansowane rozwiązania pierwotnie opracowane dla celów militarnych znajdują zastosowanie w życiu codziennym, poprawiając bezpieczeństwo, efektywność i jakość życia.

Tekst powstał w ramach realizacji zadania publicznego zleconego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 r. „Bezpieczna Polska jutra – rozwój działań misyjnych Alioth Foundation”.

Bibliografia:

[1] Tech.wp.pl „Wojskowe technologie, których używamy na co dzień” [online].

[2] Totalmilitaryinsight.com “Advances in Military Technology and Their Civilian Impact” [online].

[3] Nasa.gov “Global Positioning System History” [online].

[4] M. Ball, Defenseadvancement.com “Military LiDAR Solutions” [online].

[5] R. Ingle, Azosensors.com “iDAR Solutions for Archaeological Excavations and Analysis” [online].

[6] gisgeography.com “15 LiDAR Uses and Applications” [online].

[7] European Parliament  “Civil and Military Drones”, s. 4  [online].

[8]  R. J. Gross, Propel RC “Complete Evolution & History of Drones” [online].

[9] European Parliament  “Civil and Military Drones”, s. 6 [online].

[10] Collinsaerospace.com “F-35 Gen III Helmet Mounted Display System (HMDS)” [online].

[11] Collinsaerospace.com “Head-up Display (HUD)” [online].

[12] Ł. Michalik, Tech.wp.pl „F‑16, obrońca wolnego świata. 50 lat ikony lotnictwa” [online].

[13] Airbus.com „Safety innovation #1: Fly-by-wire (FBW)” [online].